ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΜΙΑΟΥΛΗΣ, 1900: Ένας υπερπόντιος άθλος του Πολεμικού Ναυτικού. Η Ευδοξία Κούτρα παρουσιάζει τη νέα έκδοση του ΓΕΝ
Εξωτικές θάλασσες και προορισμοί, περιπέτεια, φαντασία και σπάνια ντοκουμέντα. Ένα άγνωστο ταξίδι του Πολεμικού Ναυτικού, δώρο στους πρώτους Έλληνες της Αμερικής, εν έτει 1900. Και μια εξαιρετική έκδοση του ΓΕΝ, με την υπογραφή των Παναγιώτη Τριπόντικα και Στέφανου Μίλεση.
Μια άγνωστη περιπέτεια του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού ανασύρθηκε πρόσφατα από τη λήθη. Ένα διακεκριμένο κατόρθωμα σε καιρό ειρήνης, που πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Με την Ελλάδα οικονομικά κατεστραμμένη και τη διαχείριση της χώρας στο έλεος του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, το μικρό -μόλις δυόμισι εκατομμύρια κάτοικοι- ελληνικό κράτος επάνδρωσε μια ναυτική αποστολή, που πραγματοποίησε έναν άθλο: τον διάπλου του Ατλαντικού Ωκεανού στη ρότα του Χριστόφορου Κολόμβου! Σκοποί του ταξιδιού ήταν η επίδειξη της ελληνικής σημαίας σε λιμάνια των ΗΠΑ, οι αστρονομικές παρατηρήσεις, και η μελέτη των θαλάσσιων ρευμάτων και ανέμων. Το μεγαλύτερο μέρος του έγινε με πανιά -καθώς ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος είχε απαγορεύσει το εγχείρημα, χαρακτηρίζοντάς το πολυέξοδο!
“1900” είναι ο τίτλος του βιβλίου που περιγράφει τις περιπέτειες του Παύλου Κουντουριώτη στον πρώτο υπερατλαντικό πλου με το εύδρομο ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΜΙΑΟΥΛΗΣ, που πραγματοποιήθηκε Ιούλιο με Σεπτέμβριο εκείνης της χρονιάς. Συγγραφείς είναι ο πλωτάρχης Παναγιώτης Τριπόντικας, μέχρι πρόσφατα διευθυντής του Πλωτού Ναυτικού Μουσείου Θωρηκτό ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ, το οποίο υπηρέτησε με ήθος, δημιουργική έμπνευση και αγάπη. Και ο ιστορικός ερευνητής Στέφανος Μίλεσης, γενικός γραμματέας της Φιλολογικής Στέγης Πειραιά και μέλος του Ινστιτούτου Πειραϊκών Μελετών. Το βιβλίο εκδόθηκε από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, και όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να το προμηθευτούν από το πρατήριο του Ναυτικού Μουσείου ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ.
ΟΤΑΝ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ ΕΦΤΑΣΕ ΣΤΙΣ ΗΠΑ -Απόσπασμα από την αφιέρωση του περιοδικού “ΕΦΟΠΛΙΣΤΗΣ” στο τεύχος 270.
Πρόκειται για ένα τεκμηριωμένο ιστορικό αφήγημα, στο οποίο οι μελετητές μπορούν να αναζητήσουν και να βρουν πολύτιμο πλούτο πηγών και πληροφοριών.
“Όλα ξεκίνησαν όταν ήρθε να με βρει ο Στέφανος Μίλεσης κρατώντας ένα απόκομμα παλιάς εφημερίδας”, μας λέει ο κ. Τριπόντικας, σε φιλική συζήτηση που είχαμε μαζί του. “Ένα κείμενο άγνωστου συγγραφέα, που δημοσιεύτηκε το 1931 στην εφημερίδα “Ακρόπολις” έδωσε το σύνθημα για την εκκίνηση ενός τεράστιου ερευνητικού έργου, καρπός του οποίου είναι το βιβλίο αυτό”.
Η συνάντηση εκείνης της ημέρας έμελλε να είναι καθοριστική για την κατοπινή συνεργασία των δύο συγγραφέων. Συγκέντρωσαν, αξιολόγησαν και ανέλυσαν στοιχεία από αρχεία εφημερίδων της εποχής, και από κάθε ψηφιακή ή έντυπη πηγή που θα μπορούσε να ρίξει φως σε κάποια πτυχή της ιστορίας. Αναζήτησαν πληροφορίες, φωτογραφίες, μαρτυρίες για πρόσωπα και γεγονότα. Βρήκαν φωτογραφικά αρχεία, τα φύλλα της εφημερίδας “Ατλαντίς” της ελληνοαμερικανικής ομογένειας, που στήριξε οικονομικά και ηθικά το ταξίδι, τα προσωπικά ημερολόγια των αξιωματικών του πλοίου, ενώ για πλήρη τεκμηρίωση η έρευνα επεκτάθηκε μέχρι τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου.
Οι πηγές στο “1900” καταλαμβάνουν 24 σελίδες, και συγκεντρώθηκαν πάνω από 190 δημοσιεύματα σε ελληνικές εφημερίδες, από τα οποία τα 42 είναι πρωτοσέλιδα! Αναρωτιέται κανείς γιατί ένα τόσο σημαντικό ναυτικό εθνικό εγχείρημα που γνώρισε μεγάλη δημοσιότητα στις αρχές του 20ού αιώνα ξεχάστηκε τόσο γρήγορα. Ύστερα από 115 χρόνια, ενώ η χώρα βρίσκεται πάλι σε κρίσιμη καμπή και η ιστορία του εξωτερικού οικονομικού ελέγχου επαναλαμβάνεται με τραγικές συνέπειες, έρχεται το αφήγημα “1900” για να πλουτίσει την ιστορική μας μνήμη και να μας ψυχαγωγήσει ταυτόχρονα!
Οι περιπέτειες του ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΜΙΑΟΥΛΗΣ και του πληρώματός του στον πρώτο υπερατλαντικό πλου θυμίζουν τα περιπετειώδη μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν! Θα μπορούσε κάλλιστα να γυριστεί μια ταινία με το θέμα του βιβλίου και να γνωρίσει μεγάλη επιτυχία. Δεν είναι όμως μικρότερη η ευχαρίστηση που αντλεί ο αναγνώστης χάρη στην εξαιρετική αποτύπωση χαρτών και σπάνιων φωτογραφιών σε 33 σχέδια με μελάνι και μολύβι που συνοδεύουν τις ιστορίες και διεγείρουν τη φαντασία! Πολύ ωραία έργα του κ. Γεράσιμου Θωμά, ζωγράφου και κατόχου διδακτορικού διπλώματος της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ. Η εικαστική επιμέλεια, οι γραμματοσειρές, η σελιδοποίηση, όλα μεταφέρουν με επιτυχία τον αναγνώστη στην εποχή του “1900”.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της Τετάρτης 5 Ιουλίου 1900 το μικρό, κατασκευασμένο για κλειστές θάλασσες εύδρομο ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΜΙΑΟΥΛΗΣ, σηκώνει άγκυρα και ανοίγεται στα ρεύματα και τους κυκλώνες του Ατλαντικού. Με 215 άνδρες πλήρωμα και ελάχιστα βοηθήματα ναυσιπλοϊας, αφήνει πίσω του τα φαληρικά νερά και βάζει πανιά για ένα ταξίδι 4 μηνών, με προορισμό την Αμερική.
Πρώτη φορά για τα δεδομένα του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού καταγράφονται αναφορές για εξωτικά μέρη, για αργοναύτες και ναυτίλους, για υποδοχή κατοίκων χωρών μακρινών, όπως της Μαδέρας, της Μαρτινίκας, του Αγίου Θωμά. Παράξενα ονόματα και περιγραφές άγνωστων θαλασσών γίνονται τραγούδια, θεατρικές παραστάσεις και επιθεωρήσεις πίσω στη μικρή πατρίδα. Περνούν τον Τροπικό του Καρκίνου, διαπλέουν τη Θάλασσα των Σαργασσών, συναντούν αγέλες φυσητήρων φαλαινών που κατευθύνονται προς τα θερμά ρεύματα του Γκολφ Στριμ… Και φτάνουν στο Νέο Κόσμο ενώνοντας για πρώτη φορά επίσημα τους 60.000 ομογενείς με τη μητέρα Ελλάδα.
“Το πρωί της 14ης Σεπτεμβρίου φάνηκε να ξεπροβάλει στον ορίζοντα ο φάρος από το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Κατά τις 9 και 30′ το ελληνικό πλοίο εισήλθε στον ποταμό Ούδσων. […] Μία ώρα αργότερα διαλύεται η ομίχλη και φαίνεται ένα ατμόπλοιο να κινείται προς την κατεύθυνση του ΜΙΑΟΥΛΗ φέροντας στην πρύμνη του μια τεράστια ελληνική σημαία! Από αυτό ακούγονται έντονες ζητωκραυγές. Είναι το ατμόπλοιο με το παράξενο όνομα ΦΑΒΟΡΙΤΑ (FAVORITE), στο οποίο επιβαίνουν Έλληνες της Νέας Υόρκης. Στην πλώρη του ένας φουστανελοφόρος Έλληνας κρατά μια ελληνική σημαία, αλλά και όλοι οι άλλοι επιβάτες κρατούν μικρές ελληνικές σημαίες που κουνούν ζητωκραυγάζοντας, ενώ η μουσική ανακρούει τον Εθνικό μας Ύμνο […] Η στιγμή είναι από τις συγκινητικότερες που γνώρισε το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό”.
Το βιβλίο αφιερώνεται στην Ελληνική Ομογένεια της Αμερικής. Επίσης, στη μνήμη του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, των αξιωματικών και του πληρώματος του ΜΙΑΟΥΛΗ που κατόρθωσαν αυτόν τον ιστορικό πλου. Αξιωματικοί και πλήρωμα επιλέχθηκαν ειδικά γι’ αυτή την παράτολμη και δύσκολη αποστολή. Οι 23 Αξιωματικοί, απόφοιτοι των πρώτων τάξεων της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, αργότερα αναδείχθηκαν ως μαχητές στους Βαλκανικούς Πολέμους και διακρίθηκαν για την πολιτική και πολιτιστική δράση τους. Για να αναφέρουμε μερικούς, ο υποπλοίαρχος Ματθαίος Ματθαιόπουλος ήταν ο ιδρυτής και πρώτος διευθυντής της Υδρογραφικής Υπηρεσίας. Ο ανθυποπλοίαρχος Κωνσταντίνος Μελάς υπήρξε ιδρυτής του ελληνικού Προσκοπισμού. Ο σημαιοφόρος Νικόλαος Βότσης, ο γνωστός τορπιλητής του ΦΕΤΙΧ ΜΠΟΥΛΕΝΤ. Ο ανθυποπλοίαρχος Στέφανος Παπαρρηγόπουλος, ως κυβερνήτης του υποβρυχίου ΔΕΛΦΙΝ πραγματοποίησε την πρώτη παγκοσμίως βολή τορπίλης εν καταδύσει. Και βεβαίως ο Παύλος Κουντουριώτης, μετέπειτα Ναύαρχος και νικητής στο ναυτικό αγώνα των Βαλκανικών Πολέμων, δύο φορές αντιβασιλέας και πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Κλείνοντας, επισημαίνουμε ενδεικτικά μερικά σημεία αναφοράς στο βιβλίο:
– Η λεπτομερής καταγραφή όλου του κόστους, της λεγόμενης, δηλαδή, διοικητικής μέριμνας, των μιλίων, των ημερών εν όρμω και εν πλω, των αποστάσεων, των κινήσεων του πλοίου, ακόμη και των ανέμων και θαλασσίων ρευμάτων που συναντούσαν καθημερινά.
– Η καταγραφή των ονομάτων όχι μόνο των Αξιωματικών αλλά και όλων των ανδρών του πληρώματος που συμμετείχαν σ’ αυτό το ταξίδι.
– Η ανάδειξη της παρουσίας του 101ου λίθου στον Οβελίσκο της Ουάσιγκτον, που είναι ένα κομμάτι μάρμαρο του Παρθενώνα.
– Η υποδοχή που επιφύλαξε ο πρόεδρος των ΗΠΑ στον Αντιπλοίαρχο Παύλο Κουντουριώτη στο Μπλε Δωμάτιο.
Η τεκμηριωμένη αφήγηση του “1900” εκτός από πηγή ψυχαγωγίας και ιστορικής γνώσης, αποτελεί σημείο αναφοράς για πολλούς μελετητές. Ίσως χρειάζεται να αναθεωρηθεί η πολιτική του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού όσον αφορά τη διάθεση των βιβλίων που εκδίδει. Είναι κρίμα να μην έχουν εύκολη πρόσβαση σ΄ αυτά όσοι ενδιαφέρονται, γιατί πρόκειται περί αξιόλογων εκδόσεων με δυνητικά ευρύ αναγνωστικό κοινό.
Ευχόμαστε καλοτάξιδο το “1900”!
